阮元畴人传书後
(觉庵)
阮元撰畴人传,自黄帝至於清,凡二百四十三人,附西洋三十七人
都二百八十人。离为四十六卷●掇拾史书,荟萃羣籍,甄而录之,综
算氏之大名,纪步天之正轨,名作也●後甘泉罗士琳爲补遗六卷,钱塘
诸可宝爲续补遗七卷,凡中西百二十有八人,名媛闺淑通天文者,靡不
备载,合之阮书共三编五十九卷。予读三氏之书,始知地体之间,辨自
曾子九重之度,昉自天问;三角八线之设,本自周髀蒙气之差,得
自後秦姜岌,盈朒二限之分●肇自齐祖冲之;浑盖合之理,发自梁崔
灵恩;九执之术,译自唐瞿昙悉达;借根方之法,出自宋秦九韶及元李
冶之天元一术。西法虽微,究其原皆我中土开之。迩来工算之士,每据
今人之密,而追答古人,见西术之精,而薄视中法,不亦异乎?是编纲
罗今古,善善从长;融会中西,归於一是;凡夫改一率立一法者,阮君
辄为推详之,着於篇末,以发其趣;其谬妄不经者,亦皆寓以褒贬,评
其得失●数术穷天地,制作侔造化;儒者之学,斯爲大矣!