《大方广佛华严经摩崖》。镌刻于南响堂寺石窟“华严洞”内壁。西壁刻经文一百五十六行,行四十六字,前壁洞门西侧刻文四十八行,行六十字,洞门东侧刻文四十八行,行六十字,凡一万两千余字。
【录文】
大方广佛华严经四谛品
分别印。或名入相。或名难得。或名无量 义。或名能起明。或名和合道。或名向不动。或名胜义。诸佛子。解脱音 世 界
如是等四谛名。有卌亿百千那由他。随诸 众生所应 调伏作如是说。诸佛子。如此 口婆世界及十方佛刹说四
谛 名。如是东方百千亿不可量不可 数不可思议 不可称无等无边无分口不可说虚空法界等一切 世
界中。说四谛名。各有四卌亿百千那由 他。随诸众生所应调伏作如是说。南西北方四维上下亦复如是。
大方广佛华严经如来光明觉品 第五 尒时 世尊。从两足相轮。放百亿光明。遍照 三千大千世界。 百亿 阎浮 提。百亿弗婆提。百
亿拘伽尼。百
亿郁单越。百亿大海。百亿金刚围山。百亿菩萨生。百亿菩萨出 家。 百亿 佛始成正觉。百亿如来转 法
轮。百亿如来般 泥洹。百亿须弥山王。百亿 四天 王天。百亿三十三天。百亿时天。百亿兜率阤天。
百亿 化乐天。百亿他化乐天。百亿梵天。百亿光音天。百亿 遍净天。百 亿果实天。百亿色 究竟天。此世界所有
一切悉现。如 此见佛坐莲华藏师子座上。有十 佛世界尘数菩萨眷 属围绕。百亿阎浮 提
亦复如是。以佛神力故。百 亿阎浮 提。皆见十方各有一 大菩萨。各与十世界尘数菩 萨眷属具。来诣佛所。所谓文殊师利菩萨。觉首菩萨。财首菩萨。宝首菩萨。德首菩萨。目首菩萨。精进首菩萨。法首菩萨。智首菩萨。贤首菩萨。是诸菩萨所从来国。金色世界。乐色。华色。薝葡华色。青莲华色。金色。宝色。金刚色。玻璃色。如实色世界。各于本国佛所。所谓不动智佛。智慧火佛。净智佛。具威仪智佛。明星智佛。究竟智佛。无上智佛。自在智佛。梵天智佛。伏怨智佛所。净修梵行。尔时文殊师利。以偈颂曰。
若有知正觉 解脱离诸漏
不着一切世 彼非净道眼
若有知如来 观察无所有
知法散灭相 彼人疾作佛
能见此世界 一切处无着
如来身亦然 是人疾成佛
若于佛法中 其心随平等
入不二法门 彼人难思议
若见我及佛 安住平等相
彼住无所住 远离一切有
色受无有数 想行识亦然
能如是知者 彼是大牟尼
见者无所有 所见法亦无
明了一切法 彼能照世间
一念见诸佛 出现于世间
而实无所起 彼人大名称
无我无众生 亦无有败坏
若转如是相 彼则无上人
一中解无量 无量中解一
展转生非实 智者无所畏
如此处文殊师利说偈。一切处亦复如是。尔时光明过此世界。遍照东方十佛国土。南西北方四维上下亦复如是。彼一一世界中。百亿阎浮提。乃至百亿色究竟天。世界所有一切悉现。如此见佛坐莲华藏师子座上。有十佛世界尘数菩萨眷属围绕。彼一一世界中。百亿阎浮提亦复如是。佛神力故。皆见十方各有一大菩萨。各与十世界尘数菩萨眷属具。来诣佛所。所谓文殊师利。乃至贤首等。是诸菩萨所从来国。金色世界乃至如实色世界。各于本国不动智佛乃至伏怨智佛所。净修梵行。尔时一切处文殊师利。以偈颂曰。
见众生苦逼 痴覆爱欲刺
常求无上道 诸佛法如是
离断常二边 见法实不转
昔所未曾转 转此无上轮
不可思议劫 被弘誓德铠
为度生死故 大圣法如是
导师降众魔 勇健莫能胜
爱语离众怖 无上慈悲法
内得甚深智 能害诸烦恼
一念见一切 彼自在示现
能击正法鼓 声震十方国
令得无上道 自觉法如是
不坏无量境 能游无数刹
不取一切有 彼自在如佛
无比欢喜念 诸佛常清净
虚空等如来 彼是具足愿
一一众生故 阿鼻地狱中
无量劫烧煮 心净如最胜
不惜身寿命 常护诸佛法
具足行忍辱 彼得如来法
尔时光明过十世界。遍照东方百世界。乃至上方亦复如是。彼一一世界中。百亿阎浮提。乃至百亿色究竟天。世界所有一切悉现。如此见佛坐莲华藏师子座上。有十佛世界尘数菩萨眷属围绕。彼一一世界中。百亿阎浮提亦复如是。佛神力故。皆见十方各有一大菩萨。各与十世界尘数菩萨眷属具。来诣佛所。所谓文殊师利乃至贤首等。是诸菩萨所从来国。金色世界乃至如实色世界。各于本国不动智佛乃至伏怨智佛所。净修梵行。尔时一切处文殊师利。以偈颂曰。
如来觉诸法 如幻如虚空
心净无障碍 调伏群生类
或见初生时 妙色如金山
住是最后身 照明如满月
或见经行时 摄无量功德
念慧善具足 明行人师子
或见明净眼 观察照十方
或时见戏笑 众生乐欲故
或见师子吼 清净无比身
示现末后生 所说无非实
或见出家时 解脱一切缚
修习诸佛行 常乐观寂灭
或见坐道场 善觉一切法
度诸功德岸 痴暗烦恼灭
或见天人尊 具足大悲心
或见转法轮 度脱诸群生
或见无畏吼 仪容甚微妙
调伏一切世 神力无障碍
或见寂静心 世间灯永灭
或见十力尊 显现自在法
尔时光明过百世界。遍照东方千世界。乃至上方亦复如是。彼一一世界中。百亿阎浮提。乃至百亿色究竟天。世界所有一切悉现。如此见佛坐莲华藏师子座上。有十佛世界尘数菩萨眷属围绕。彼一一世界中。百亿阎浮提亦复如是。佛神力故。皆见十方各有一大菩萨。各与十世界尘数菩萨眷属具。来诣佛所。所谓文殊师利乃至贤首等。是诸菩萨所从来国。金色世界乃至如实色世界。各于本国不动智佛乃至伏怨智佛所。净修梵行。尔时一切处文殊师利。以偈颂曰。
善逝法甚深 无相亦无有
众生颠倒故 次第现一切
无有我我所 彼境界空寂
善逝身清净 自觉离诸尘
等觉明解脱 无量不可数
无边世界中 因缘和合起
无诸阴界入 永离生死苦
不在世间数 故号人师子
内外具解脱 本来常自空
一切离虚妄 诸佛法如是
离爱诸烦恼 长流永不转
正觉解诸法 度无量众生
一念不二相 乐观寂灭法
其心无所着 佛自在无量
善知因缘法 业报及众生
最胜无碍智 甚深难思议
普见十方界 严净诸佛刹
如来离虚妄 度脱无量众
佛智如炼金 一切有非有
随其所应化 为说清净法
尔时光明过千世界。遍照东方万世界。乃至上方亦复如是。彼一一世界中。百亿阎浮提。乃至百亿色究竟天。世界所有一切悉现。如此见佛坐莲华藏师子座上。有十佛世界尘数菩萨眷属围绕。彼一一世界中。百亿阎浮提亦复如是。佛神力故。皆见十方各有一大菩萨。各与十世界尘数菩萨眷属具。来诣佛所。所谓文殊师利乃至贤首等。是诸菩萨所从来国。金色世界乃至如实色世界。各于本国不动智佛乃至伏怨智佛所。净修梵行。尔时一切处文殊师利。以偈颂曰。
离诸人天乐 常行大慈心
救护诸群生 是彼净妙业
一向信如来 其心不退转
不舍念诸佛 是彼净妙业
永离生死海 不退佛法流
善住清凉慧 是彼净妙业
身四威仪中 观佛深功德
昼夜常不断 是彼净妙业
知三世无量 不生懈怠心
常求佛功德 是彼净妙业
观身如实相 一切皆寂灭
离我非我着 是彼净妙业
观察众生心 远离虚妄想
成就实境界 是彼净妙业
能称无量土 悉饮一切海
成就神通智 是彼净妙业
计数诸佛国 色相非色相
一切尽无余 是彼净妙业
无量佛土尘 一尘为一佛
悉能知其数 是彼净妙业
尔时光明过万世界。遍照东方十万世界。乃至上方亦复如是。彼一一世界中。百亿阎浮提。乃至百亿色究竟天。世界所有一切悉现。如此见佛坐莲华藏师子座上。有十佛世界尘数菩萨眷属围绕。彼一一世界中。百亿阎浮提。亦复如是。佛神力故。皆见十方各有一大菩萨。各与十世界尘数菩萨眷属具。来诣佛所。所谓文殊师利乃至贤首等。是诸菩萨所从来国。金色世界乃至如实色世界。各于本国不动智佛乃至伏怨智佛所。净修梵行。尔时一切处文殊师利。以偈颂曰。
若以色性大神力 而欲望见调御士
是则翳目颠倒见 彼为不识最胜法
如来身色形相处 一切世间莫能睹
亿那由劫欲思量 妙色威神不可极
非以相好为如来 无相离相寂灭法
一切具足妙境界 随其所应悉能现
诸佛正法不可量 无能分别说其相
诸佛正法无合散 其性本来常寂灭
不以阴数为如来 远离取相真实观
得自在力决定见 言语道断行处灭
等观身心无异相 一切内外悉解脱
无量亿劫不二念 善逝深远无所着
普放妙光明 遍照世境界
净眼一切智 自在深广义
一能为无量 无量能为一
知诸众生性 随顺一切处
身无所从来 去亦无所至
虚妄非真实 现有种种身
一切诸世间 皆从妄想生
是诸妄想法 其性未曾有
如是真实相 唯佛能究竟
若能如是知 是则见导师
尔时光明过十万世界。遍照东方百万世界。乃至上方亦复如是。彼一一世界中。百亿阎浮提。乃至百亿色究竟天。世界所有一切悉现。如此见佛坐莲华藏师子座上。有十佛世界尘数菩萨眷属围绕。彼一一世界中。百亿阎浮提亦复如是。佛神力故。皆见十方各有一大菩萨。各与十世界尘数菩萨眷属具。来诣佛所。所谓文殊师利乃至贤首等。是诸菩萨所从来国。金色世界乃至如实色世界。各于本国不动智佛乃至伏怨智佛所。净修梵行。尔时一切处文殊师利。以偈颂曰。
最胜自觉超世间 无依殊特莫能胜
大仙化度一切有 具足净妙诸功德
其心无染无处所 常住无想亦无依
永处吉祥无能毁 威德尊重大导师
从本净明灭众冥 永离诸染无尘秽
寂然不动离边想 是名善入如来智
欲入善逝深法海 远离身心虚妄想
解了诸法真实性 永不随顺疑惑心
一切世界如来境 悉能为转正法轮
于法自性无所转 无上导师方便说
晓了诸法无疑惑 有无妄想永已离
不生差别种种念 正意思惟佛菩提
谛了分别诸法时 无有自性假名说
随顺诸佛真实教 法非一相亦不多
众多法中无一相 于一法中亦无多
若能如是了诸法 是知诸佛无量德
观察诸法及众生 国土世间悉寂灭
心无所依不妄想 是名正念佛菩提
众生诸法及国土 分别了知无差别
善能观察如自性 是则了知佛法义
尔时光明过百万世界。遍照东方一亿世界。乃至上方亦复如是。彼一一世界中。百亿阎浮提。乃至百亿色究竟天。世界所有一切悉现。如此见佛坐莲华藏师子座上。有十佛世界尘数菩萨眷属围绕。彼一一世界中。百亿阎浮提亦复如是。佛神力故。皆见十方各有一大菩萨。各与十世界尘数菩萨眷属具。来诣佛所。所谓文殊师利乃至贤首等。是诸菩萨所从来国。金色世界乃至如实色世界。各于本国不动智佛乃至伏怨智佛所。净修梵行。尔时一切处文殊师利。以偈颂曰。
大智无有量 妙法无伦匹
究竟能度彼 生死大海岸
寿命无终极 永已离炽然
彼成大功德 是则方便力
于诸佛深法 随觉如自性
常观三世法 不生止足想
了达所缘境 未曾起妄想
彼乐不思议 是则方便力
常乐观众生 而无众生想
示现有身趣 永离诸趣想
内常乐禅寂 而无系心想
彼心无所着 是则方便力
方便善观察 谛了诸法相
专念正思惟 常行涅槃性
乐于解脱道 具足平等慧
彼住寂灭法 是则方便力
随顺调御士 最胜佛菩提
摄取一切智 广大如法性
善入真实谛 教化诸群生
彼成最胜意 是则方便力
佛说深法义 悉能随顺知
入深广智慧 灭除诸障碍
一切至处道 是处悉能到
行是自觉道 是则方便力
心犹虚空界 亦如变化法
一切所依性 是相则非相
行于涅槃性 犹若虚空相
能到深妙境 是则方便力
常记念昼夜 晦朔日月数
年岁时劫分 亦随观察知
一切诸世界 始终成败相
悉能谛了知 是则方便力
一切群萌类 随业受生死
有色及无色 有想亦非想
彼彼姓名号 所趣谛了知
得此不思议 是则方便力
一切过去世 未来现在法
随顺佛所说 善念谛观察
觉三世平等 如其真实相
是诸深妙道 无比方便力
尔时光明过一亿世界。遍照东方十亿世界。乃至上方亦复如是。彼一一世界中。百亿阎浮提。乃至百亿色究竟天。世界所有一切悉现。如此见佛坐莲华藏师子座上。有十佛世界尘数菩萨眷属围绕。彼一一世界中。百亿阎浮提亦复如是。佛神力故。皆见十方各有一大菩萨。各与十世界尘数菩萨眷属具。来诣佛所。所谓文殊师利乃至贤首等。是诸菩萨所从来国。金色世界乃至如实色世界。各于本国不动智佛乃至伏怨智佛所。净修梵行。尔时一切处文殊师利。以偈颂曰。
受持难行法 坚固不退转
日夜常精进 未曾起疲厌
已度难度海 大音师子吼
一切众生类 我今悉当度
漂浪生死流 沉沦爱欲海
痴惑结重网 昏冥大怖畏
离慢坚固士 是能悉除断
超勇成世雄 是则佛境界
世间诸放逸 长迷醉五欲
非实兴妄想 永为大苦障
勤修不放逸 奉行诸佛法
大誓能度彼 是则佛境界
慧者灭本际 无量难见劫
众生依吾我 无穷生死转
令入寂灭法 奉行最胜教
誓宣此妙法 是则佛境界
见彼苦众生 孤茕无救护
永沦诸恶趣 三毒恒炽然
无间无救处 昼夜常火焚
誓度斯等苦 是则佛境界
迷惑失正路 习行诸邪径
见彼群生类 长处大暗冥
为现智慧灯 令见诸佛法
誓能为照明 是则佛境界
一切三有海 深广无涯底
见彼群生类 漂溺莫能济
为彼勤方便 兴造正法船
普拯所应度 是则佛境界
无有本实见 常依无明住
沉没生死渊 愚痴心迷乱
慧者见斯苦 为之设法桥
大悲演说法 是则佛境界
见彼生死狱 楚毒难可量
长夜老病死 三苦竞侵逼
自觉深妙法 专修方便慧
誓度斯等苦 是则佛境界
闻佛甚深法 信心无疑惑
周满十方刹 普行诸法界
观察空寂法 其心无恐怖
现同一切身 是则天人师
尔时光明过十亿世界。遍照东方百亿世界。千亿世界。百千亿世界。亿那由他世界。百亿那由他世界。千亿那由他。百千亿那由他。不可量不可数不可思议不可称无等无边无分齐不可说虚空法界等一切世界。乃至上方亦复如是。彼一一世界中。百亿阎浮提。乃至百亿色究竟天。世界所有一切悉现。如此见佛坐莲华藏师子座上。有十佛世界尘数菩萨眷属围绕。彼一一世界中。百亿阎浮提亦复如是。佛神力故。皆见十方各有一大菩萨。各与十世界尘数菩萨眷属具。来诣佛所。所谓文殊师利乃至贤首等。是诸菩萨所从来国。金色世界乃至如实色世界。各于本国不动智佛乃至伏怨智佛所。净修梵行。尔时一切处文殊师利。以偈颂曰。
无量无数劫 一念悉观察
无来亦无去 现在亦不住
一切生灭法 悉知真实相
超度方便岸 具足十种力
无等大名称 普遍十方刹
永离生死难 究竟一切法
皆悉能遍至 一切诸世界
具足能敷演 清净微妙法
普为众生类 正心奉诸佛
是故获直心 真实净依果
随顺分别知 了达如如相
得佛自在力 十方靡不现
从始供养佛 乐行忍辱法
能入深禅定 观察真实义
悉令一切众 欢喜向如来
菩萨行是法 速逮无上道
能问十方佛 其心常湛然
信佛不退转 威仪悉具足
一切有无法 了达非有无
如是正观察 能见真实佛
无量净乐心 境界满十方
一切国土中 能说真实义
灭除众垢难 安住平等法
若能如是化 斯人等如来
闻佛妙音声 逮得无上法
常转净法轮 甚深难知见
最胜所说法 具足七觉义
如是无上观 常见诸佛身
不见如来空 寂灭犹幻化
虽见无所见 如盲对五色
虚妄取相者 是人不见佛
一切无所着 乃见真如来
众生种种业 难可分别知
十方内外身 种种无量色
佛身亦如是 一切满十方
难知能知者 彼是大导师
譬如无量刹 依止虚空住
不从十方来 去亦无所至
世界若成败 本来无所依
佛身亦如是 充满虚空界
大方广佛华严经卷第六
尔时文殊师利菩萨。问觉首菩萨言。佛子。心性是一。云何能生种种果报。或至善趣或至恶趣。或具诸根或不具者。或生善处或生恶处。端正丑陋苦乐不同。业不知心心不知业。受不知报报不知受。心不知受受不知心。因不知缘缘不知因。智不知法法不知智。尔时觉首菩萨。以偈答曰。
为化众生故 乃能问斯义
诸法如实性 我说仁谛听
诸法不自在 求实不可得
是故一切法 二具不相知
譬如驶水流 流流无绝已
二具不相知 诸法亦如是
亦如明灯焰 焰焰不暂停
二具不相知 诸法亦如是
亦如长风起 鼓拂生动势
二具不相知 诸法亦如是
亦如深广地 展转相依住
二具不相知 诸法亦如是
眼耳鼻舌身 心意诸情根
因此转众苦 而实无所转
法性无所转 示现故有转
于彼无示现 示现无所有
眼耳鼻舌身 心意诸情根
其性悉空寂 虚妄无真实
观察正思惟 有者无所有
彼见不颠倒 法眼清净故
虚妄非虚妄 若实若不实
世间出世间 但有假言说
尔时文殊师利菩萨。问财首菩萨言。佛子。一切众生非众生。如来云何随众生时。随命。随身。随行。随欲乐。随愿。随意。随方便。随思惟。随筹量。随众生见。而教化之。尔时财首菩萨。以偈答曰。
明智心境界 常乐寂灭行
我今如实说 仁者善谛听
分别观内身 我身何所有
若能如是观 彼达我有无
观身一切分 无所依止住
谛了是身者 于身无所着
能解身如实 明达一切法
知法悉虚妄 其心无所染
身命相随顺 展转更相因
犹如旋火轮 前后不可知
智者能观察 一切有无常
诸法空无我 则离一切相
因缘所起业 无我犹如梦
果报性寂灭 前后无异相
一切世间法 唯以心为主
随乐取相者 皆悉是颠倒
世间所有法 一切悉虚妄
不能解诸法 真实无有二
一切生灭法 皆悉从缘起
念念速归灭 始终无异相
尔时文殊师利。问宝首菩萨言。佛子。一切众生四大。悉非我非我所。云何众生。或受苦受乐。或作恶作善。或内端正或外端正。或受少报或受多报。或有现报或有后报。然诸法性无善无恶。尔时宝首菩萨。以偈答言。
随所行诸业 受果报亦然
造者无所有 诸佛如是说
犹如明净镜 随其面像现
内外无所有 业性亦如是
亦如田种子 各各不相知
自然能作因 业性亦如是
亦如大幻师 在彼四衢道
示现种种色 业性亦如是
如匠造木人 能出种种声
彼无我非我 业性亦如是
亦如众鸟类 出[谷-禾+卵]音不同
能作种种声 业性亦如是
如亲因缘会 受生无来者
诸根各别异 业性亦如是
如大地狱中 众生受苦恼
苦恼无来处 业性亦如是
亦如转轮王 成就胜七宝
彼无所从来 业性亦如是
亦如诸世界 有成或有败
成败无来去 业性亦如是
尔时文殊师利。问德首菩萨言。佛子。如来唯觉一法。云何乃说无量诸法。音声遍满无量世界。悉能教化无量众生。出无量声现无量身。了知无量众生心意。示现无量神足自在示现无量无边世界。示现无量殊胜庄严。示现无量种种境界。而法性分别实不可得。尔时德首菩萨。以偈答曰。
佛子乃能问 甚深微妙义
智者若知此 常乐求功德
犹如地性一 能持种种物
不分别一异 诸佛法如是
犹如火性一 能烧世间物
火性无分别 诸佛法如是
犹如大海水 注以百川流
其味无别异 诸佛法如是
犹如风性一 吹动一切物
风性无分别 诸佛法如是
犹如龙雷震 普雨一切地
雨渧无分别 诸佛法如是
犹如大地一 能生种种芽
地性无别异 诸佛法如是
犹日无云曀 普能照十方
光明无异性 诸佛法如是
犹如空中月 世间靡不见
非至一切处 诸佛法如是
犹如大梵王 普应现大千
其身无别异 诸佛法如是
尔时文殊师利。问目首菩萨言。佛子。如来福田等一无异。云何布施果报不同。有种种色。种种性。种种家。种种根。种种财。种种奇特。种种眷属。种种自在。种种功德。种种慧。如来平等无有怨亲。尔时目首菩萨。以偈答曰。
譬如大地一 能生种种芽
于彼无怨亲 佛福田亦然
譬如水一味 因器故不同
诸佛福田一 众生故有异
譬如大幻师 能令众欢喜
诸佛圣福田 随愿令欣悦
譬如辩才王 能令众欢喜
诸佛圣福田 令众生悦乐
譬如明净镜 随对现众像
诸佛圣福田 众生故有异
譬如大药王 消灭一切毒
诸佛圣福田 能灭烦恼患
譬如日出时 能除一切暗
诸佛圣福田 普照十方界
譬如净满月 普照四天下
诸佛圣福田 平等无偏党
譬如毗岚风 震动一切地
诸佛圣福田 能动三界有
譬如火劫起 天地靡不烧
诸佛圣福田 能烧一切有
尔时文殊师利。问进首菩萨言。佛子。众生为见如来教断诸烦恼耶。为知色受想行识欲界色界无色界痴爱。断诸烦恼耶。若知色受想行识欲界色界无色界痴爱。断诸烦恼者。如来教法何所增损。尔时进首菩萨。以偈答曰。
佛子善谛听 我说如实义
或有速出要 或有难解脱
若欲求除灭 无量诸过恶
应当一切时 勇猛大精进
譬如微小火 樵湿则能灭
于佛教法中 懈怠者亦然
譬如人钻火 未出数休息
火势随止灭 懈怠者亦然
譬如净火珠 离缘而求火
毕竟不可得 懈怠者亦然
譬如明净日 闭目求见色
于佛教法中 懈怠者亦然
譬人无手足 欲射过大地
永不从彼意 懈怠者亦然
譬如大海水 一毛渧求尽
于佛教法中 懈怠者亦然
譬如火劫起 欲以少水灭
于佛教法中 懈怠者亦然
譬人见虚空 便言我身满
于佛教法中 懈怠者亦然
尔时文殊师利。问法首菩萨言。佛子。如佛所说。闻受法者能断烦恼。云何众生等闻正法而不能断。随淫怒痴。随慢。随爱。随忿。随悭嫉。随恨。随谄曲。是诸垢法悉不离心。心无所行能断结使。尔时法首菩萨。以偈答曰。
佛子善谛听 所问如实义
非但积多闻 能入如来法
譬人水所漂 惧溺而渴死
不能如说行 多闻亦如是
譬人大惠施 种种诸肴膳
不食自饿死 多闻亦如是
譬如有良医 具知诸方药
自疾不能救 多闻亦如是
譬如贫穷人 日夜数他宝
自无半钱分 多闻亦如是
譬如帝王子 应受无极乐
业障故贫苦 多闻亦如是
譬如聋聩人 善奏诸音声
悦彼不自闻 多闻亦如是
譬如盲瞽人 本习故能画
示彼不自见 多闻亦如是
譬如海导师 能度无量众
拯彼不自济 多闻亦如是
譬人处大众 善说胜妙事
内自无实德 多闻亦如是
尔时文殊师利。问智首菩萨言。佛子。于佛法中智慧为首。如来何故。或为众生。赞叹檀波罗蜜尸波罗蜜羼提波罗蜜毗梨耶波罗蜜禅波罗蜜般若波罗蜜慈悲喜舍。此一一法。皆不能得无上菩提。尔时智首菩萨。以偈答曰。
难知而能知 随顺众生心
佛子所问义 谛听我今说
过去未来世 现在诸导师
未曾以一法 得成无上道
如来知众生 本性所修习
善顺应度者 为说净妙法
悭者赞布施 毁禁赞持戒
嗔恚赞忍辱 懈怠赞精进
乱意赞禅定 愚痴赞智慧
不仁赞慈湣 怒害赞大悲
忧戚为赞喜 憎爱为赞舍
如是修习者 渐解一切法
譬如造宫室 起基令坚固
施戒亦如是 菩萨众行本
赞如牢坚城 防御诸敌难
忍进亦如是 防护诸菩萨
譬如大力王 威德定天下
禅智亦如是 安隐诸菩萨
譬如转轮王 具受一切乐
四等亦如是 安乐诸菩萨
尔时文殊师利。问贤首菩萨言。佛子。一切诸佛。唯以一乘得出生死。云何今见一切佛刹。事事不同。所谓世界众生。说法教化。寿命光明。神力众会。佛法法住。如是等事皆悉不同。无有不具一切佛法。而能成就无上菩提。尔时贤首菩萨。以偈答曰。
文殊法常尔 法王唯一法
一切无碍人 一道出生死
一切诸佛身 唯是一法身
一心一智慧 力无畏亦然
随众生本行 求无上菩提
佛刹及众会 说法悉不同
一切诸佛刹 平等普严净
众生业行异 所见各不同
诸佛及佛法 众生莫能见
佛刹法身众 说法亦如是
本行广清净 具足一切愿
彼人见真实 明达知见者
随顺众生欲 诸业及果报
各令见真实 佛力自在故
佛刹无异相 如来无憎爱
随彼众生行 自得如是见
非是一切佛 安住导师咎
无量诸世界 示现见不同
一切诸世界 所应受化者
常见人中雄 诸佛法如是
尔时诸菩萨。谓文殊师利言。佛子。我等所解各各已说。仁者辩才深入。次应敷演。何等是佛境界。何等是佛境界因。何等是佛境界所入。何等是佛境界所度。何等是佛境界随顺知。何等是佛境界随顺法。何等是佛境界分别知。何等是识佛境界。何等是决定知佛境界。何等是佛境界照。何等是佛境界广。尔时文殊师利。以偈答曰。
如来深境界 其量齐虚空
一切众生入 真实无所入
如来境界因 唯佛能分别
自余无量劫 演说不可尽
随顺众生故 普入诸世间
智慧常寂然 不同世所见
度脱诸群生 随顺其心智
宣畅无穷尽 唯是佛境界
如来一切智 三世无障碍
诸佛妙境界 皆悉如虚空
法界无异相 随顺众生说
若欲具分别 唯佛之境界
一切诸世间 无量众音声
随时悉了知 其实无分别
非识所能识 亦非心境界
自性真清净 能示诸群生
非业非烦恼 寂灭无所住
无明无所行 平等行世间
一切众生心 普在三世中
如来于一念 一切悉明达
尔时此娑婆世界众生。佛神力故。见此佛刹一切众生。如所行法。如所行业。如世间行。随身所行。随根所行。随其行报所生之处。持戒毁禁说法果报。如是世界中事一切悉见。如是东方百千亿世界。不可量不可数不可思议不可称无等无边无分齐不可说虚空法界等一切世界。乃至说法果报一切悉见南西北方四维上下亦复如是。
净行品第七
尔时智首菩萨。问文殊师利言。佛子。云何菩萨不染身口意业。不害身口意业。不痴身口意业。不退转身口意业。不动身口意业。应赞叹身口意业。清净身口意业。离烦恼身口意业。随智慧身口意业。云何菩萨生处成就。姓成就。家成就色相成就。念成就。智慧成就趣成就。无畏成就。觉悟成就。云何菩萨第一智慧。最上智慧。胜智慧。最胜智慧。不可量智慧。不可数智慧。不可思议智慧。不可称智慧。不可说智慧。云何菩萨因力具足。意力具足。方便力具足。缘力具足。境界力具足。根力具足。止观力具足。定力具足。云何菩萨善知阴界入。善知缘起法。善知欲色无色界。善知过去未来现在。云何菩萨修七觉意。修空无相无作。云何菩萨满足檀波罗蜜尸波罗蜜羼提波罗蜜毗梨耶波罗蜜禅波罗蜜般若波罗蜜慈悲喜舍。云何菩萨得是处非处智力。过去未来现在业报智力。种种诸根智力。种种性智力。种种欲智力。一切至处道智力。禅定解脱三昧垢净智力。宿命无碍智力。天眼无碍智力。断一切烦恼习气智力。云何菩萨常为诸天王守护恭敬供养。龙王。鬼神王。干闼婆王。阿修罗王。迦楼罗王。紧那罗王。摩睺罗伽王。人王梵天王等守护恭敬供养。云何菩萨为众生舍。为救为归为趣。为炬为明为灯。为导为无上导。云何菩萨。于一切众生。为第一为大为胜。为上为无上。为无等为无等等。尔时文殊师利。答智首菩萨曰。善哉善哉。佛子。多所饶益多所安隐。哀湣世间惠利一切安乐天人。问如是义。佛子。菩萨成就身口意业。能得一切胜妙功德。于佛正法心无挂碍。去来今佛所转法轮。能随顺转不舍众生。明达实相。断一切恶具足众善。色像第一。悉如普贤大菩萨等。成就如来。一切种智。于一切法悉得自在。而为众生第二尊导。佛子。何等身口意业。能得一切胜妙功德。
菩萨在家 当愿众生 舍离家难
入空法中 孝事父母 当愿众生
一切护养 永得大安 妻子集会
当愿众生 令出爱狱 无恋慕心
若得五欲 当愿众生 舍离贪惑
功德具足 若在妓乐 当愿众生
悉得法乐 见法如幻 若在房室
当愿众生 入贤圣地 永离欲秽
着宝璎珞 当愿众生 舍离重担
度有无岸 若上楼阁 当愿众生
升佛法堂 得微妙法 布施所珍
当愿众生 悉舍一切 心无贪着
若在聚会 当愿众生 究竟解脱
到如来处 若在危难 当愿众生
随意自在 无所挂碍 以信舍家
当愿众生 弃舍世业 心无所着
若入僧坊 当愿众生 一切和合
心无限碍 诣大小师 当愿众生
开方便门 深入法要 求出家法
当愿众生 得不退转 心无障碍
脱去俗服 当愿众生 解道修德
无复懈怠 除剃须发 当愿众生
断除烦恼 究竟寂灭 受着袈裟
当愿众生 舍离三毒 心得欢喜
受出家法 当愿众生 如佛出家
开导一切 自归于佛 当愿众生
体解大道 发无上意 自归于法
当愿众生 深入经藏 智慧如海
自归于僧 当愿众生 统理大众
一切无碍 受持净戒 当愿众生
具足修习 学一切戒 受行道禁
当愿众生 具足道戒 修如实业
始请和尚 当愿众生 得无生智
到于彼岸 受具足戒 当愿众生
得胜妙法 成就方便 若入房舍
当愿众生 升无上堂 得不退法
若敷床座 当愿众生 敷善法座
见真实相 正身端坐 当愿众生
坐佛道树 心无所倚 结跏趺坐
当愿众生 善根坚固 得不动地
三昧正受 当愿众生 向三昧门
得究竟定 观察诸法 当愿众生
见法真实 无所挂碍 舍跏趺坐
当愿众生 知诸行性 悉归散灭
下床安足 当愿众生 履践圣迹
不动解脱 始举足时 当愿众生
越度生死 善法满足 被着衣裳
当愿众生 服诸善根 每知惭愧
整服结带 当愿众生 自检修道
不坏善法 次着上衣 当愿众生
得上善根 究竟胜法 着僧伽梨
当愿众生 大慈覆护 得不动法
手执杨枝 当愿众生 心得正法
自然清净 晨嚼杨枝 当愿众生
得调伏牙 噬诸烦恼 左右便利
当愿众生 蠲除污秽 无淫怒痴
已而就水 当愿众生 向无上道
得出世法 以水涤秽 当愿众生
具足净忍 毕竟无垢 以水盥掌
当愿众生 得上妙手 受持佛法
澡漱口齿 当愿众生 向净法门
究竟解脱 手执锡杖 当愿众生
设净施会 见道如实 擎持应器
当愿众生 成就法器 受天人供
发趾向道 当愿众生 趣佛菩提
究竟解脱 若已在道 当愿众生
成就佛道 无余所行 涉路而行
当愿众生 履净法界 心无障碍
见趣高路 当愿众生 升无上道
超出三界 见趣下路 当愿众生
谦下柔软 入佛深法 若见险路
当愿众生 弃捐恶道 灭除邪见
若见直路 当愿众生 得中正意
身口无曲 见道扬尘 当愿众生
永离尘秽 毕竟清净 见道无尘
当愿众生 大悲所熏 心意柔润
见深坑涧 当愿众生 向正法界
灭除诸难 见听讼堂 当愿众生
说甚深法 一切和合 若见大树
当愿众生 离我诤心 无有忿恨
若见丛林 当愿众生 一切敬礼
天人师仰 若见高山 当愿众生
得无上善 莫能见顶 若见刺棘
当愿众生 拔三毒刺 无贼害心
见树茂叶 当愿众生 以道自荫
入禅三昧 见树好华 当愿众生
开净如华 相好满具 见树丰果
当愿众生 起道树行 成无上果
见诸流水 当愿众生 得正法流
入佛智海 若见陂水 当愿众生
悉得诸佛 不坏正法 若见浴池
当愿众生 入佛海智 问答无穷
见人汲井 当愿众生 得如来辩
不可穷尽 若见泉水 当愿众生
善根无尽 境界无上 见山涧水
当愿众生 洗濯尘垢 意解清净
若见桥梁 当愿众生 兴造法桥
度人不休 见修园圃 当愿众生
耘除秽恶 不生欲根 见无忧林
当愿众生 心得欢喜 永除忧恼
见好园池 当愿众生 勤修众善
具足菩提 见严饰人 当愿众生
三十二相 而自庄严 见素服人
当愿众生 究竟得到 头陀彼岸
见志乐人 当愿众生 清净法乐
以道自娱 见愁忧人 当愿众生
于有为法 心生厌离 见欢乐人
当愿众生 得无上乐 憺怕无患
见苦恼人 当愿众生 灭除众苦
得佛智慧 见强健人 当愿众生
得金刚身 无有衰耄 见疾病人
当愿众生 知身空寂 解脱众苦
见端正人 当愿众生 欢喜恭敬
诸佛菩萨 见丑陋人 当愿众生
远离鄙恶 以善自严 见报恩人
当愿众生 常念诸佛 菩萨恩德
见背恩人 当愿众生 常见贤圣
不作众恶 若见沙门 当愿众生
寂静调伏 究竟无余 见婆罗门
当愿众生 得真清净 离一切恶
若见仙人 当愿众生 向正真道
究竟解脱 见苦行人 当愿众生
坚固精勤 不退佛道 见着甲胄
当愿众生 誓服法铠 得无师法
见无铠仗 当愿众生 远离众恶
亲近善法 见论议人 当愿众生
得无上辩 摧伏外道 见正命人
当愿众生 得清净命 威仪不异
若见帝王 当愿众生 逮得法王
转无碍轮 见帝王子 当愿众生
履佛子行 化生法中 若见长者
当愿众生 永离爱欲 深解佛法
若见大臣 当愿众生 常得正念
修行众善 若见城郭 当愿众生
得金刚身 心不可沮 若见王都
当愿众生 明达远照 功德自在
若见妙色 当愿众生 得上妙色
天人赞叹 入里乞食 当愿众生
入深法界 心无障碍 到人门户
当愿众生 入总持门 见诸佛法
入人堂室 当愿众生 入一佛乘
明达三世 遇难持戒 当愿众生
不舍众善 永度彼岸 见舍戒人
当愿众生 超出众难 度三恶道
若见空钵 当愿众生 其心清净
空无烦恼 若见满钵 当愿众生
具足成满 一切善法 若得食时
当愿众生 为法供养 志在佛道
若不得食 当愿众生 远离一切
诸不善行 见惭愧人 当愿众生
惭愧正行 调伏诸根 见无惭愧
当愿众生 离无惭愧 普行大慈
得香美食 当愿众生 知节少欲
情无所着 得不美食 当愿众生
具足成满 无愿三昧 得柔软食
当愿众生 大悲所熏 心意柔软
得粗涩食 当愿众生 永得远离
世间爱味 若咽食时 当愿众生
禅悦为食 法喜充满 所食杂味
当愿众生 得佛上味 化成甘露
饭食已讫 当愿众生 德行充盈
成十种力 若说法时 当愿众生
得无尽辩 深达佛法 退坐出堂
当愿众生 深入佛智 永出三界
若入水时 当愿众生 深入佛道
等达三世 澡浴身体 当愿众生
身心无垢 光明无量 盛暑炎炽
当愿众生 离烦恼热 得清凉定
隆寒冰结 当愿众生 究竟解脱
无上清凉 讽诵经典 当愿众生
得总持门 摄一切法 若见如来
当愿众生 悉得佛眼 见诸最胜
谛观如来 当愿众生 悉睹十方
端正如佛 见佛塔庙 当愿众生
尊重如塔 受天人敬 敬心观塔
当愿众生 尊重如佛 天人宗仰
顶礼佛塔 当愿众生 得道如佛
无能见顶 右绕塔庙 当愿众生
履行正路 究畅道意 绕塔三匝
当愿众生 得一向意 勤求佛道
赞咏如来 当愿众生 度功德岸
叹无穷尽 赞佛相好 当愿众生
光明神德 如佛法身 若洗足时
当愿众生 得四神足 究竟解脱
昏夜寝息 当愿众生 休息诸行
心净无秽 晨朝觉悟 当愿众生
一切智觉 不舍十方
佛子。是为菩萨身口意业。能得一切胜妙功德。诸天魔梵沙门婆罗门人及非人声闻缘觉所不能动。